Gönderen Konu: DADA VE SÜRREALİZM (Okunma sayısı 7173 defa)

yoldaş · « : 12 Nisan 2011, 14:30:17 »

DADA VE SÜRREALİZM
1916 yılında Zurich’de bir grup sanatçı ve yazar Cabaret Voltaire’i kurmuşlar ve Dada adını verdikleri sanat hareketini başlatmışlardır.bu ad sözlüğün rast gele açılan bir sahifesinden anlam aramaksızın bulunan bir söze göre ( daha çocuk dilinde at demek oluyor) aynı ölçüde anlamsız olan sanat hareketine ad olarak verilmiştir.Voltaire kabaresi sanat galerisi tiyatro ve toplantı salonu olarak kullanılmıştır.
Sanat hareketinin Zürich grubu denilen sanatçıları Savaş nedeniyle İsviçre’ye sığınan Fransız Jean Arp. rumen Tristan Tzara ve Alman Hugo Ball’dır
Dada sanat hareketi amerikada , almanyada ve , Savaş sonrası, Fransa’da sanatçılar ve yazarlar arasında geçerli olmuştur.Mew York’da Marcel Duchamp, Fransa’da Picabia ve Man Ray , Almanya’da Hanover’de Kurt Schwitters, Köln’de Max Ernst hareketi içtenlikle temsil eden sanatçılardır.Savaş sonunda Paris Dadanın merkezi olmuş. A.Breton, Aragon, Eluard gibi tanınmış kişilerden oluşan yazarlar grubunca benimsenmiştir.
Dada sürealizmin öncüsü olmuştur.
Dada Anti-Art ve yıkıcı bir sanat hareketidir.İdeolojik, filozofik ve moral oluş nedenleri vardır.Birinci dünya Savaşı süresince savaştan sonra yenen ve yenik düşen memleketlerde doğan köklü değerler bunalımının doğal sonucu olarak ortaya çıkmıştır.Rumen Tristan Tzara hareketin doğuşunu hazırlayan nedenleri açıklamıştır.Savaş süresince, modern denilen uygarlığın bütün kurulu değerine karşı duyulan tiksinti ve bunun sonucu oluşan absurd (anlamsız) yaşam çöküntüsü sanata da tümüyle yansımıştır.Dada neden, niçin sorularına yanıt bulamanyan negatif bir yaşama kavramıdır.Güzel nedir?, Çirkin Nedir?, Büyük kuvvet, zaif nedir?, Carpentier, Renan nedir? Tanımıyorum tanımıyorum tanımıyorum tanımıyorum…
Resim sanatı dalında dadanın gerçek temsilcisi Marcel Duchamp olmuştur.1913 yılında New york’da Armony Show’da eserleri de sergilenen Marcel Duchamp’ın readymade’leri (Hazır eserleri) , örneğin bir şişe kurutacağı, bir psivar bu sanatçının özgün yaptıklarındandır.Bunlar gösteri-yapıtlardır. Sanat eseri estetik duygudan, özellikten yoksun bayağı bir şey olmuştur.
Aslında dadayı doğuran ilk sanat uygulamalarını önceki sanatçılar yapmışlardır.
Kurt Schwintters’in collage ve assembla gelarının öncü örnekleri Picasso ve Braque!in collage’ları dır.
Kurt Schwintters (1887-194 Doesburg’la birlite Merz adlı dergiyi yayımlamıştır.
Marz deyimi Kommerzbank isminin dört harfinden alaycı bir anlamla alınmıştır.Sanatçının dadaya uygun bir buluşudur.Schwitters resim yaptları için Merzbilder, heykel traşlık eserleri olarak meydana getirdiği sütün biçimindeki yapıtlar için de Merzsaeule ironik adlarını kullanmıştır.
Schwitters collage ve assemblage tekniklerinin en abartmalı ölçüde uygulanmıştır.
Merzbilder’lerin den collage olarak bulaşık bezleri kullanmış zarf ve kağıtlar, tren biletleri yer almıştır. Sanatçının tranvay biletlerinin vestiyer numaralarının tel ve tekerler kırpıntılarının çöplük birikintilerinin endüstri artıklarının bir tablonun yapımında niçin kullanılmadığını anlamıyorum , dediği bilinmektedir. Sanatçının her tükürdüğü sanat eseridir, sözü Schwitters’indir. Sanatçı bu sanat anlayışını uygulamalarıyla da isbatlamak istemiştir.Kunstruktim Merz isimli yapıtları assemblage tekniğinde eserlerdir.Sanatçı evine diktiği bir sütünu Merzbau ( Merz Yapısı) anlayışıyla üzerine hergün bir çok adı objeleri yapıştırarak mir Merzsaeule / Merz Sutün) örneği haline getirmişti.
1924 yılında ozan Andre Breton Birinci Sürrealist Manifestosunu yayınlamıştır.Önceleri edebi olan sürrealist sanat hareketine sonraları birçok resim ve sinema sanatçısı da katılmıştır.Bu ilk manifestoyu ikinci ve üçüncü manifestolar ve yazarların Surrealizme et la Peinture adı eseri izlemiştir.Birçok sürrealist sanatçılar kongresi yapılmıştır.
Andre Breton duygu ile algılanan ve idrak olunan şeylerden bir sanatsal yaratma kaynağı olarak gösterilmiştir.
Gerçek beş duygu ile algılanan ve idrak olunan şeylerden başkadır.Aklın değerlendirmesi dışında kalan bilinmeyen güçler vardır.Bu güçler insana baskı yapmakta insanlar bu bilinmeyen güçleri etkilemeye calışmaktadır.Yapılıcak şey; bu gizli güçleri bulup ortaya çıkarmaktır.Akıl verileri ile hareketlerin düşüncelerin yaşamın gerçek yapısı ve itici gücü arasında bocalayan insan ancak uykuda bilinmeyen güçlere ulaşabilir.Uyku ise tüm yaşamın yarısını almaktadır.Böylece bilinçaltı ile bilinç alanı arasında bir nirlik ve etkileşim kurma olanağı oluşmaktadır.Viyanalı ünlü psychiartre Freud!un psikanaliz metodu bu konuda çok etken olmuştur.
Tümüyle ruhsal otomatizm ile yani iradenin hiçbir etkisi ve katkısı olmaksızın zihnin gerçek çalışmasını yansıtmak sürrealizmin sanatsal ilkesidir.Sanatçılar bilinçaltı yolları araştırmakta ve agılarını formlaştırmaktadırlar.Bir başka deyişle; sanatcılar bilinç ve bilinçaltını gerçek ile rüyayı ve gerceküstünü yaratmak için kaynaştırmaktadırlar.İradenin katkısı olmadan hayal ve rüya dünyasının imgeleriyle yaratıcılık sürrealizmin sanatsal özelliğidir.
Dada ile sürrwalizm arasında önemli ve köklü fark vardır.
Sürrealizmin resim psikolojik bir olay Dada ise sanatı inkar eden niteliğiyle tümüyle negatif yıkıcı bir sanat anlayışı ve uygulamasıdır.
Sürrealizmin resim sanatındaki geçmiş temsilcileri Hieronymus Bosch, W.Blake, Füssli ve Goya olabilir. Bosch’un Aziz Antoin Denemesi tavsirindeki yaratıkları Blake’nin fantastik duygular ürünü tasvirleri , Füssli’in cauchmar ( kabus)ları, sağırlaştığı için çok karamsallaşan Goya’nın Quinta del Sordo duvarındaki tasvirleri bilinçaltı dünyasının dışarıya vurulmak istenilen imgeleridir.Ruh hastalarının resimleri de zorlamasız meydana getirilmiş bilinçaltı ürünleridir.
XX.Yüzyıl sürriealist resim sanatlarında birkaç metafizik resim sanatçısı Giorgio Chirico, Max Ernst, Joan Miro, Yves Tanguy, Rene Magritte ve Salvador Dali’dir
Chirico Metafizik resim örnekleri sayılan yapılarında sonsuzluk yalnızlık duygularını ifade etmiştir.Tüm bu otomotizm üürünü olmasada bu ederler bir ölçüde sürrealist espride sayılabilmektedir.Özellikle boş mekandaki mankenleri gizemli eserlerdir.Filozofinin Zabtı (ele geçirilmesi) tablosunda klasik mimarlık ögeleriyle oluşturulmuş bir mekanda duvarda bir saat birbirleriyle akıncı bağlantısı olmayan bir top güller ve enginarlar yeralmaktadır.boyalar geniş planlarla uygulanmış sarı , kahverengi koyu yeşil renklerdir.
Dada türünde eserler vermiş olan Max Ernst (1891-) sürrealizmin önde gelen temsilcelerinden olmuştur.Sanatcı felsefe öğrenimi yapmış Freud’un teorilerini tanımıştır.Fantastik tasvirleri sürrealizmin anlamlı örnekleridir.Benden Sonra Uyku, tuvaletinden belirgin desen hafif gri soluk pembe ve mavi renkler kompozisyona dayalı bir hafiflik vermektedir.Kanatlı figür bu renk hafifliğiyle uyuşmaktadır.Sanatçı tiyatro dekoruda yapmıştır.
Jean Miro (1893-) sürrealizme kendi anlayışı doğrultusunda bağlıdır.Bu türün fantastik ve değişik nitelikteki ögelerine önem vermiştir.Sanatçı perspektif kurallarıyla ilgilenmemiştir.Figürleri iki boyutlu mekana yerleştrilmiştir.Boğa Güreşi tablosunda görüldüğü üzere çanbuk ve kolay bir çalışma sanatçının stik özelliğidir.Tasvirlerinde birkaç figürle yetinmişri.Konuları prehistorik duvar resimleri ile halk sanatı resimlerinin konularıyla benzerlik gösterir.Çizgi ve basit renk planları kompozisyonlarına önem verir.
Fransız kökenli Amerikan resim sanatçısı Yves Tanguy de (1900-1955) Chirico’nun bir tablosunu görüp ilgilenmiş ve böylece resim sanatına başlamıştır.Sanatçının yapıtları tümüyle kendine özgü bir sürrealist niteliktedir. Tuvallerinde durgun görünüşlü, acaib formlar yer almaktadır. Bu tasvirler Hieronymus Boseh’un komposizyonlarındaki acaib yaratıkları anımsatmaktadır.Kayalardan Saray en iyi resimlerinden bir örnektir. Ufka doğru genişleyerek açılan bir mekanda yer alan dişçi koltukları, ameliyat masaları, cerrah aletleri garib bir şekilde, dikey planlar halinde düzenleşmiştir. Mor ve soluk beyaz atmosfere gizemli bir görünüş vermektedir.
Salvador Dali (1904-1987)
Dali resim sanatı öğrenimini Madrid Güzel Sanatlar Okulunda yapmıştır.Freud’un öğretisi ve felsefe incelemeleriyle kültürünü genişleten sanatçının ilk resim çalışmaları kübizm futurizm ve metafizik resim türleri üzerinde yoğunlaşmıştır.
Sanatçı 1928 yılındaki ilk Paris gezisinden Kan Baldan Tatlıdır konulu tablosunu sürrealist espiride yapmıştır.
Sürralist resim sanatının çok özgün bir anlayışla uygulayan Dali XX.yüzyıl sanatında kişiliğinin ve yapıtlarının yadırganan görünümü ve niteliğiyle her çeşit eleştiriye hedef olmuş bir sanatçıdır.
Sanatçı psikoloji ve sanat deneyimlerini birleştirerek eleştirel paranoyak metot ( Activite paranoiaque-critique) adını verdiği sanatsal yaratma yöntemi geliştirmiştir. Bu yöntem, özetle, zihinsel algı yeteneklerini olabildiği ölçüde yoğunlaştırarak objektif konuları değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Gizli şeyleri bellek verileri psikolojik çapraşıklıklar, patolojik deformasyonlar sanatçının kreasyon öğeleridir. Hayal ürünü imgeler (imajlar) objektifleştirilmektedir. Belleğin Direnişi (Persistance de la Mémoire), Cıvık Arzuların doğuşu ( Naissance des désires liquides) , Voltaire’in Büstü Görüntüsünden Esir Pazarı (Marché d’Eselaves avec Apparition du Buste de Voltaire), Uyuyan Kadın, at ve Aslan (Dormeuse, Cheval, Lion) bu tür yapıtlardır.
Salvador Dali moda dünyasının ve çeşitli yayın türlerini geniş çlçüde etkilemiştir.
Bu etkileme sinema dünyasında daha belirgin şekilde iz bırakmıştır. Dali ünlü ispanyol prodüktör Louis Bunel ile birlikte Endülüs Köpeği (un Chien Andalou) ve Altın Çağı(I’Age d’Or) flimlerini çevirmiştir.
Bir süre kübizm ve fütürizm çalışmaları yapan Belçikalı resim sanatçısı René Magritte (1884) Paride Paul Eluard gibi sürrealist yazarlarla tanışdıktan sonra resimde sürrealizme yönelmiştir. Ancak; sürrealist resim sanatçıları tasvirlerinde, genellikle tümüyle içe dönük bilinçaltı dünyasının imajlarını değerlendirmelerine karşın, Magritte dışa dönmüş, çevresindeki objelerle yaptıklarını meydana getirmiştir. Taboları çok renklidir. Resim, sanatçı için, dünyayı tanıma aracıdır. Tasvirlerinde erotizme yer vererel kendi deyimiyle duygusal etki yapmayı amaçlamıştır.

alıntı: http://www.felsefe.net/resim-ve-heykel/3907-ressamlar-ve-surrealizm.html