DUVAR RESİMLERİ (*)
18. ve 19. yy'da Batının kültür ve bilimi Osmanlıda birçok değişikliğe neden oldu.Bunlardan biri minyatür resmin önemini yitirip yerine duvar remsminin almasıdır.Batı resmi görülmüş ve taklitler başlamıştır.Matbaanın ülkemize gelmesi ve seri kitap basımı,bir kitap resmi olan minyatürün tamamiyle kalkmasına neden olmuştur. Önemini yitiren minyatürün yerinide Batı resminden izler taşıyan duvar resmi olmuştur.Bu degişiklik saraylarda hayat bulmuştur. 18. ve 19. yy Osmanlıda yapılan saraylar,kasırlar ve köşklerin içleri artık geleneksel sanat olan nakkaşlık eserleriyle değil batıdan gelen Barok ve rokoko motiflerle süslenmeye başlanmıştır.Batıda Barok ve rokoko süslemelerinin aralarına fresko ve yağlı boya tekniğinde yapılmış duvar resimleri alıyordu.Bu resimler manzara,natürmont ve figürlü konular içeriyordu.Batıdan gelen barok ve rokoko süsleme uslubu beraberinde duvar resminide getirmiş oldu.Bizdeki duvar resimleri kuru sıva üzerine tutkal veya suyla karıştırılmış toprak boyalarla yapılıyordu.Konu ise batıdaki duvar resimlerinde olduğu kadar çok zengin değildi.Batıdaki figürlü konulara bizde raslanmıyordu.19.yy sonuna kadar figürlü resimlere yer verilmeyecektir.Kısacası duvar resmi batıdan'da gelse teknik ve içerik açısından yoruma uğramıştır.
Bu gün İstanbul,Rumeli ve Anadoluda birçok duvar resmi görmek mümkündür.Rumeli ve Anadolu duvar resimleri şematik ve primitiftir.İstanbulda bulunan duvar resimleri diğerlerine göre daha olgun eserlerdir.
Minyatürden duvar resmine geçiş ve duvar resminin ilerlemesei Ülkemizdeki Batının etkisiyle bu yönde ilerlemesini gösterir.

RESİM:31
İstanbul duvar resimi örneklerindendir.Yapılış tarihi 1780'ni gösterir.Topkapı Sarayı Harem dairesinde Aynalı oda adı verilen mekendadır.Buraya I.Abdulhamit odasıda denir.İki renkli şerit manzaralıdır.İlk duvar resmi örneklerindendir.Tavan eteklerini dar şeritler halinde dolanan bir eserdir,İstanbulda 18.yy ikinci yarısında birçok yapıda bu tür dar şerit süslemelerine rastlanır.Yıkık harabeler ve evler resmedilmiştir.Kahverengi ve Soğuk tonlar vardır.Derinlik etkisi kendini gösterir.

RESİM:32
İstanbul duvar resmi örneklerindendir.Deniz kıyısında Bahçeli Koşk adlı resim,Topkapı Sarayı Harem dairesinde bulunur. Sarayda Valide Sultan adlı odada bulunan III.Selim Dönemine ait eser rokoko ve barok tarzındaki süslemeler içindedir.Resimde köşk bütün ayrıntılarıyla resmedilmiştir.Bahçe,Havuz ve duvarlarda ayrıntılı bilimsel perspektif anlatım göze çarpar.resmin arka planında bogaz gün batımıyla izlenmektedir.Ön mekanın ayrıntısı,arka mekanın yalınlığı derinlik etkisi açık bir şekilde gösterir.Batı resim etkilerine rağmen genede primitiflik havası tamamıyla yok olmamıştır.Buna en güzel örnek ağaçlardır.

RESİM:33
Boğaziçi'nden görünüm adlı resim Topkapı Sarayı Harem dairesinde bulunur.Sarayda Valide Sultan Merdiveninde bulunan resim III.Selim dönemine aittir.Tipik bir manzara resmidir.Bu tür manzara resimleri belirli kalıpların dışına çıkmaz.Akarsular çevresinde serpiştirilmiş ağaçlar ve yalılar.Bu akarsu üzerinde dolanan kayıklar,çeşmeler, fıskiyeler ve bahçeler bu manzaraları zenginleştirir.Resmimizdede bütün bu özellikleri görmek mümkündür.Ufuk çizgisinin yukardan alındığı resim yukarda saydığımız bütün bu elemanlarla son derece zengin bir görünüm önümüze sunar.Gene bilimsel bir perspektif ve bu perspektifin meydana getirdiği derinlik etkisi görülmektedir.

RESİM:34
Şerit Manzara isimli resim tipik bir şerit resmidir.Eser Topkapı Sarayı Harem dairesi,III.Selim Meşk Odası bulunmaktadır.III.Selim dönemine aittir.Erken dönem şerit resimlerine göre daha geniş bir şerit resmidir.Renkli bir kompozisyon düzenlemesidir.Gene boğazdaki köşkler ve yapılar resmedilmiştir.Resimin arka planına gidildikçe nesnelerin küçülüp basitleşmesi resme derinlik kazandırmıştır.Resim tarz ve renk kullanımı olarak oldukça primitiftir.Bunu bilhassa evlerde ve ağaçlarda görebiliriz.

RESİM:35
"Şerefabad kıyı kasrı" isimli resim Topkapı Sarayı,Kadın Efendi Dairesinde bulunmaktadır.III.Selim dönemine ait olan resim niş içerisine yerleştirilmiş bir manzara resmidir.Resmin çerçeve görevini perdeler ve sütun almış gibidir.Yani resim mimari bir yapı ile sınırlandırılmıştır.Resimde bir kıyı kasırı resmedilmiştir.Arkada doğa gökyüzü ve bulutlarla uzanıp gitmektedir.Kasrın önünde,yani boğazda kayıklar ve gemiler resmedilmiştir.Resimde figürün olmaması dikkat çekicidir.Resmi sınırlandıran nişte olsun,kasır'da olsun Batı tarzı bilimsel bir perspektif ve başarılı bir mimari görünmektedir.Ama resim genede gerçekçi olmaktan uzaktır.

RESİM:36
19.yy ilk yarısına ait tipik bir duvar manzara resmidir.Eser Topkapı Sarayı I.Abdulhamit Yatak Odası yanındaki karanlık oda'dabulunmaktadır. Resim barok ve rokoko tarzı süslemelerle çevrelenmiştir.Boğaz çevresindeki saraylar ve köşkler resmedilmiştir.Yapılarda mimari başarıyla uygulanmıştır. Yakın plan daha canlı ve ayrıntılı arka plan flu ve basit yapılmıştır.Uzaktaki yapılar öndeki yapılara göre daha küçük ölçektedir.Bu tipik bir derinlik verme özelliğidir.Resim uçuk yeşil, mavi ve toprak renklerle boyanmıştır.Ağaçlardaki primitif yapının gerçeğe dahada yaklaştığını bu resimde görebiliriz.


RESİM:37
Boğaziçi'nden görünüm adlı resim 18.yy sonlarına aittir.İstanbul Çengelköy'de bulunan eser Boğaz manzarasıdır.Son derece ayrıntılı ve özenli bir işçilik dikkat çekmektedir.Yalılar,çeşmeler,kayıklar,gemiler,ağaçlar ve arka plandaki dağlar son derece net bir şekilde resmedilmiştir.Resimde mimari yapı,ışık-gölge gibi Batı resmi özelliklerinin kullanıldığı görülmektedir.Ama bunların daha primitif ve kalıp olarak kaldığı görülmektedir.


RESİM:38
1893 Tarihli eser,Kayserili Ahmet Efendi Sokağındaki konakta bir tavan süslemesidir.Tipik bir manzara resmidir.Tavanda geometrik bir bölme içindedir.Resimde daire ve dairenin üzerinden geçen atlı arba resmedilmiştir.Batı tarzı özelliklerin dahada belirginleştiği görülmektedir.Manzara ağaçlar çabuk fırça darbeleriyle yapılı vermiş gibidir.

RESİM:39
19.yy ikinci yarısına ait olan bu resimler Altunizade Konağının tavanını süsler.Kuşlar ve gemiler resmedilmiştir.Geometrik tavan boşluklarına resmedilen resimler barok ve rokoko tarzında duvar süslemeleriyle çevrelenmiştir.Işık-gölge ve hacimlendirmenin son derece başarıyla kullanıldığı görülmektedir.

RESİM:40
II.Abdulhamit dönemine ait olan bu manzara Channuma Kasırında bulunmaktadır.Tipik bir manzara resmidir.Daire biçimde olan resim şekli süslemelerle sınırlandırıl-mıştır. Resimde sağı solu ağaçlar kaplamaktadır.Bu ağaçlar oldukça gerçekçidir.Orta mekanda bir göl ve ondan sonra gelen arka mekandaki ağaç topluluğu ise renk olarak uçuk resmedilmesi,resme başarılı bir derinlik katmaktadır.Yeşilin hakim olduğu bir duvar resmidir.

RESİM:41
II.Abdulhamit dönemine ait bir duvar resmidir.Beşiktaş'daki Başmabeyinci Konağı duvar resmidir.Kızkulesi konulu bir duvar resmidir.Kare ve süslemeli bir çerçeveyle sınırlandırılmıştır.Kızkulesi sağlam bir mimariyle çizilmiştir.Arka plandaki İstanbul silüveti derinlik katmaktadır.Resimde sarı ve mavi renkler hakimdir.

RESİM:42
19.yy ikinci yarısına ait olan "Göksu Çayırı" isimli duvar resmi Kandilli'deki Edip Efendi Yalısında bulunmaktadır.Bu manzara resmi tarz ve teknik olarak Batı resmine yakındır.Resimde dikkat çekici olan özellik belli belirsiz'de olsa figürun kulanılmasıdır.Ağaçların altında beli belirsiz lekeler şeklinde insan toplulukları görülmektedir.Arka mekanda boğaz önde çeşme,ağaç ve insanlar derinlik özelliğine yardımcı unsurlardır.Çizgisel pirimitiflik'den sıyrılıp lekeri tarza kayış gözlenmektedir.Buda Batının bariz bir etkisidir

RESİM:43
II.Abdulhamit dönemine ait bir natürmont'dur Beşiktaş Başmabeyici Konağında bulunmaktadır.Tabak içinde bıçak saplanmış bir karpuz dilimi resmin merkezi ana elemanıdır.Arkada ve önde rasgele serpilmiş havası veren diğer meyveler bulunmaktadır.Resimde düzlemi yani zemin etkisi tabağın sağ ve solundaki karartı leke sağla-maktadır.Arka mavi ve soğuk lekelerden oluşan hava perspektifine sahiptir.Çizgiselliğin aşılıp lekeci batı tarzının etkisi görülmektedir.Gerçekçi bir hacim kullanılmıştır.

RESİM:44
19.yy ın II. yarısına ait olan bir Kızkulesi resmidir. Gaziantep Güloğlu Evindedir.Süslemelerle çevrilmiş elips bir yapıya sahiptir.Önde perspektif kurallarına uygun bir şekilde çizilmiş Kızkulesi ve arkada evleriyle İstanbul manzaralarından oluşur.Kıskulesinin perspektif kaygısıyla çizilmişken arka manzaradaki yapılarda bu özelliği göremiyoruz.Resim genel olarak primitiftir.

RESİM:45
1805 Tarihli resim Edremit Kabakçılar Konağı başodasında bulunmaktadır.Resmin ortasında ırmak uzanır.Resmin sağındaki iki katlı konakla karşı kıyıdaki bahçeli pavyon son derece özenle çizilmiştir.Bu her iki yapıdada perspektif kaygısı kendini gösterir.Resim kıyıları,ağaçları ve tarlalarıyla genel olarak primitif bişr hava taşır.

RESİM:46
II.Abdulhamit dönemine ait bir manzara resmidir.Beşiktaştan Başmabeyinci Konağındadır.Boğaz kenarınada bir koşk resmedilmiştir.Resim tamamiyle Batı tekniğiyle yapılmış bır resimdir.Resimdeki yapıda bile bu batı etkisini görmek mümkündür.Yapı Batıdaki şatoları anımsatmaktadır.Renkler ve fırça vuruşlarıyla tam bir batı etkisi vardır.Arka plandaki ağaçların renkelrinin flulaşması derinlik için tipik özelliktir.

RESİM:47
19.yy ait bir Koşk resmidir.Abutlar Yalısında bulunmaktadır.Deniz kıyısında bir koşk konusu işlenmiştir.Tamamıyla soğuk renkler kullanılmıştır.Herşeyi ile tam bir Batı etkisinde kalmış bir resimdir.Koşkün mimarisi ve perspektifi çok başarılı bir şekilde oturtulmuştur.Yapıdaki ışık-gölge oyunları haci açısından çok başarılı kullanılmıştır. Derinlik arka plandaki koyu dağ silüveti ile sağlanmış.

RESİM:48
19.yy ın II. yarısına ait bir resimdir.Emirganda Şerifler yalısı yemek odasının duvarını süslemektedir.Barok ve rokoko tarzı duvar süsleriyle sınırlandırılmıştır.Batı kartposterleri andırır bir çalışmadır.Çünkü resimdeki yapı Batı tarzı bir evdir.Resimde Batının lekeci uslubu başarılı bir şekilde kullanılmıştır.

RESİM:49
19. yy ikinci yarısına ait bir resimdir.Kandilli Edip Efendi Yalısında bulunmaktadır.Av sahnesini göstermektedir.Bu resimde Batı kartposterlerini andırmaktadır Batının etkisi çok bagriz bir şekilde gösterir kendisini.Bunu öndeki figürün kıyafetinde ve uzaklardaki şatodan çok kolay bir şekilde anlayabiliriz.Uzaktaki derenin ve dağların silik olarak boyanması ön plandaki elemanların daha canlı boyanmasıyla derinlik etkisi elde etmiştir.Tamamıyla batı tarzı hakimdir.

RESİM:50
Yalı manzaralı resim Çanakkalede Hadımoğlu Konağı başodasında bulunmaktadır.Barok ve rokoko tarzındaki süslemelerle çevrelenmiştir.Yalıların çatıları kırmızı,duvarları beyaz,pencereleri dikdörtgendir.Gökyüzündeki kıvrımlı bulutlar ve kuşlar İstanbuldaki duvar resimlerini anımsatmaktadır.Çizgisel ve primitifidir.Perspektif kaygısı görülür.Önde denizde kayıklar ve kıyıdada yalılar resmedilmiştir.

RESİM:51
1800-81 tarihli resim Yozgat'ta Başçavuşoğlu camisindebulunmaktadır.Dar bir yapısı vardır.Yanyana ve arkarakaya sıralanmış ağaçlar derinlik etkisi yapar.Bu ağaçların arasına kırmızı damlı evlerv ve sararmış yapraklar ve pembeleşmiş gökyüzü.Aslında bu özellikler dönemin tipik kalıplaşmış özelliklerini tanışmaktadır.

RESİM:52
1808 tarihli Kyseri dolaylarındaki Büyük Bürüngüz köyü evinde bulunan Madalyon mazaradır.Rokoko ve barok duvar süsleriyle sınırlandırılmış daire şeklinde resimdir.Manzara içinde gene kırmızı damlı bir pavyon resmedilmiştir. Deniz ve gemi arka planda ağaçlar.

RESİM:53
1818 tarihli bir İstanbul manzarasıdır. Manisa Bayramtaştepe evi baş odasında bulunmaktadır.Boğazda başı boş kayıklar gene alışılmış tipik motiflerdir.Karşı kıyıda boydan boya yalılar resmedilmiştir.Yalılar perspektif kaygısı ile son derece özenle resmedilmiştir.Buna rağmen primitif bir hava vardır.

RESİM:54
1892 tarihli bir manzara resmidir.Şerit yapısında olan resim Kayseridedir.Şematik ve primitif bir resimdir.Dağlar,kıyı,deniz ve denizde yüzen gemi ve ağaçlar.Bunlar alışa gelmiş motiflerdir.Son derece net ve tüpten sıkma renkler kullanılmıştır

RESİM:55
19. yy başlarına ait olan resim Datça-Reşadiye'de ki Mehmet Ali Ağa Konağı baş odasında bulunmaktadır. Konu İstanbul manzarasıdır.Resim bilindik kalıplaşmış motiflerden oluşmaktadır. Yalılar ve Kız kulesi gibi İstanbulu hatırlatan elemanlar görünmektedir. Boğazda kayıklar ve gemiler sahipsiz serpiştirilmiştir. Sahipsizdir çünkü resimde fiğür yoktur.Resimdeki yapılar gerçeğe uymaz ve çizimleri oldukça primitif tir. Çatılar kırmızı kulanılmış ve aralara bilindik selviler serpiştirilmiştir.

RESİM:56
19.yy ortalarında ypılmış bir resimdir.Muğla Kurşunlu camiindedir.Konu deniz manzarasıdır.Resim caminin kubbe içikartuşlarındandır.Canlı renklerin kullanımı dikkat çekicidir.Ön planda canlı renklerle yeşil ve sonra gelen gene canlı mavi ile deniz.Gri ve kirli bir mavi ile gökyüzü.Denize,rüzgarda salınan bir ifade ile özenle çizilmiş yelkenliler var.Resmin ön sol tarafında yeşilikler içinde küçük bir ev ve sağ taraftada çadır görülmektedir.Resim bitki motifleriyle çevrelenmiştir.

RESİM:57
19. yy ilk yarısında yapılmış bir resimdir.Antalyadaki Tekelioğlu evi baş odasındadır.Dar ince uzun şekilde tipik bir şerit resmidir.Kıyılara dizilmiş evlerde pespertif kaygısı görülsede bu çok acimicedir. Yelkenliler denizde dalğalanarak gitmektedir.Kıyılar resmin ortasında alçalarak birleşir. Bu aradaki mekanın (denizin) rahatça görünmesini ve derinlik etkisini çoğaltıe.Gökyüzündeki değişik renkler,ağaçlardaki farklı tonlardaki yeşiller görüntü anlamında resime zenginlik katar.

RESİM:58
19.yy ortalarından kalma bir resimdir Antakya Kuseyri evindedir.Resmin konusu bahçeli konaklardır.Resimde Erken Rönesans dönemini anımsadacak ölçüde ustaca pespektif kullanılmıştır. Bu sağlam perspektifi bilhassa yapılarda çok açık bir şekilde görmekteyiz.Resmin arka mekanını ağaçlar oluşturmaktadır.Resim perdi ile sınırlamdırılmıştır.Tyatro sahnesini anımsatan bir hava sezilir.Arkadan güneş kızıllığı görülür.



RESİM:59
19.yy sonunda yapılmış olan resim Safranboluda Mustafa Kavsa evindedir.Uçuk maviler içinde şematik olaak resmedilmiştir bir gemi motifidir.Sancak kısmında ilginç bir hayvan motifi görülmektedir.Motif kahverengi ile boyanmıştır.Gemideki tek canlı renk bayrak kırmızısıdır.

RESİM:60
1872 tarhli olan resim Yozgat Nizamoğlu evindedir.Atların dört nala çektiği bir at arabası görülmektedir.Öndede iki atlı gitmektedir.Resimde insan fiğürünün kullanılması önemli bir özelliktir.Bu önemli bir adımdır.Bu resimler azınlıkların evini süslemektedir.Bu fiğürler acimice yapılmış olup pek başarılı örnekler değildir.Yeşil rengin ve tonlarının hakim olduğu bir resimdir.Arka mekanda ağaçlar ve tepeler görünür.

RESİM:61
19.yy yıllarına ait bir duvar resmidir.Çanakkale yöresindeki Adatepe'deki Hacı Mehmet Ağa konağındadır.İnce uzun bir yapısı vardır.Bahçeli bir köşk,bahçesinde ağaçlar ve denizde gemiler görülmektedir.Resim kendine has,basit ve şematik bir uslupta yapılmıştır.Acemicede olsa uygulanan persfektif resimde mekan etkisi yaratabilmiştir.Hızlı çizilmiş bir yüzeysel resimdir.Ağaçların üzerindeki kuşların gerçek dışı boyutları dikkat çekici özelliktir.

RESİM:62
19.yy sonlarına ait olan resim Kayserideki Danyan Aşık evindedir.Resimde at üzerinde elinde hançer olan bir insan figürü görülmektedir.Ön mekanda otlar ve hayvan resmi vardır.Oldukça şematikiki boyutlu bir tonda yapılmıştır.Her nekadar koyu-açık çizgiler olsada (bilhassa atta) genede plastik bir duygu uyandırmaz.Resimde derinlik ve arka mekan yoktur.Resim sadece resim yüzeyine paralel ön düzlemden oluşmaktadır.

RESİM:63
19. yy ait olan resim İzmit Sırrı Paşa konağındadır.Reim bir deniz manzarasını konu edilmiştir.Deniz arka arkaya gelen dağların arasından uzaklara akıp gitmektedir.Bu arka arkaya gelen resim düzlemlerini birbirine bağlamakta veresme çok uzaklara kadar gidebilen geniş bir makan kazandırmaktadır.Bu kompozisyon resime çok güzel bir derinlik kazandırmaktadır.Bu derinlik etkisine arka arkaya dizilmiş kayıklarda yardımcı olmaktadır.Ön mekanda sağlı sollu ağaçlar yer almaktadır.Ağaçlarda yeşilin değişik tonları kullanılmıştır bu hacim etkisi yaratmıştır.

RESİM:64
19. yy sonlarına ait bir resimdir.Safronboluda Hacı Memişler konağındadır.Yağlı boya kullanılarak yapılmıştır.Gece manzarası resmedilmiştir.Resmi dolunay aydınlatmaktadır.Kasvetli ve sıkıntılı bir duygu hakimdir.Önde taş yığınları,ilerde bir kayık,sağda gerçege göre büyük bir liman bulunmaktadır.Hemen arkasında büyük bir ağaç yer almaktadır. daire şeklinde bir çerçeveyle sınırlandırılmış olan resmin etrafını rokoko ve barok tarzda bitki motifleri süslemektedir.

RESİM:65
II.Abdulhamit dönemi resimlerindendir.İstanbul-Yıldız Sarayı Set Köşkünde bulunmaktadır. Çok güzel mavi tonlarıonda yapılmış bulutlu,dolunaylı bir gece resmidir.Öndeki kıyı,ağaçlar,kıyıdaki kayalıklar ve içinde kırmızı ışığın yandığı ev koyu-orta lekelerle son derece başarılı bir şekilde plastik değer kazanmıştır.Batı tarzında yapılmış gerçekçi bir resimdir.Resim ayışığı ile aydınlatılmıştır.




--------------------------------------------------------------------------------


(*) Başlangıçtan Buğüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi - Nurulah Berk Adnan Turani
Cilt I Sayfa 49-79