ÇADIR MİMARİSİ
Çadır
Hun döneminin ve yerleşik döneme kadar tüm Türk topluluklarının en önemli mimari öğelerini biri çadırdır. Aslında Prototürk ve Hun devirleirnde( sonraki dönemdelerde görüldüğü gibi) özellikle ormanlık bölgelerde( örneğin Güney Sibirya) ve daha günede kalan yerleşik bölgelerde insanlar ahşap evlerde yaşıyordu. Arkeologların Horezm’de M.Ö: 300’e (kelteminar kült) tarihledikleri bir ev buna örnektir. Önemli olan nokta bu ahşap evinde çadır biçimini andırmasıdır.
Çadır özellikle bozkır bölgelrinde hayvancılıkla geçinen, yaylak-kışlak arasında gidip gelen, belli yerlerde ibadet ve törenlerini yapan yarı-yerleşik Türk toplulukları ve diğer bozkır topluluklarında günümüze kadar kullanılmıştır.
Çadırların ilk örneklerine ait kalıntılara paleotik dönemde Sibirya’nın Buret bölgesinde rastlanır. Üç tanesinin kalıntıları bulunan bu çadırlardan başka birde dikdörtgen bir çadır vardır. Bu ovada Orta Yenisey(Kem havzası) bölgesinde Prototürk yada Protohun kabul edilen Tagar kültür devresine ait Boyar kaya resimlerinde bozkır yaşantısı ile ilgili tasvirlerde kubbe-çatılı çadır tasvirlerine rastlanmaktadır.
Eskiden beri kullanılan bir kaç çadır tipi vardır. Bunların en basiti sırıkların tepede birleştiği konik görünümlü çadırlardır. En öenmli çadır tipi araştırmacıların yurt adını verdikleri barınaklardır. Yurt tipi çadırlara Öy (üy) dendiği de olur, bazen aköy veya karaöy olarak adlandırıldıklarıda olur.
Yurt tipi çadırlar Kerege denilen ve birbirlerine çapraz olarak birleştirilmiş parçaların yanyana getirilmesi ile oluşan bir gövdeye sahiptir. Bu gövdenin üzerine şekilleri sabitleştirilmiş eğik çubuklardan oluşan UK(uğ) veya Oklar, Tünlük(düğümlük), Şarak veya Çangarak adıverilen tepedeki çembere tutturulur. Bu çember üzerindeki deliklerden karşıya geçen, gerilmiş yay şeklindeki çubuklara Küldireviş denir. Bu kısmı genellikle örtülmez ocak dumanı için açık bırakılır. Çadırın kubbesi tamamlandıkdan sonra çadır keçe ile kapatılır. Bunlar kolonlara bağlanır. Kapı kısmı ahşap şöve ve lentodan meydana gelir ve keçe yada halıyla kapatılır. Yazın yan duvarları kapatan keçe kaldırıldığında kamış veya sazdan yapılmış çok ince bir aksam(Çiy) çadırın gövdesine tuturulur. Çadırın içi sanat bakımından değerli halı, kilim, keçe, yaygı, işlemesi gibi malzemelerle zengin bir görünüm kazanır. Çadırlar nakledilirken sökülür ve bununla birlikte çadırın tekerlekli arabalarla nakledildiğini gösteren örneklerde vardır.
Çadır mimarisinin İslam sonrası Türk mezar mimarisini etkilediği anlaşılmaktadır. Bu etki bazı bölgelerde yeni yapılan mezarların metal aksamla çadır şeklinde oluşu ve zaman zaman bu aksamın beton ve çamurla sıvanışında görülür.
Ana Sayfa
Yardım
Giriş Yap
Kayıt Ol
