RENKLİ TANRILAR-ANTİK HEYKEL SANATINDA ÇOKRENKLİLİK







Antik dönem heykelleri ve yapıları boyalı idi. Bu durum çok sayıda antik yazılı kaynakta da belirtilmiş, ancak günümüze ulaşmış eserler üzerinde herhangi bir boya kalıntısı bulunmaması bu gerçeğin günümüz sanat anlayışında etkili olmasını engellemiştir. Çokrenklilik gerçeği uzmanlar tarafından kabul edilmekle birlikte geniş halk kitleleri tarafından bilinmemektedir. Antik dönem mimarlık eserlerinin ve heykellerin renklendirilmiş olup olmadığı 19. yüzyılda Avrupa’da arkeologlar, mimarlar ve heykeltıraşlar arasındaki en büyük araştırma konularından biri olmuştur.

20. yüzyılda bu çokrenkliliğe oldukça az ilgi gösterilmiştir. Antik dönem heykelleri ve mimarisinin renkliliği hakkındaki bilgimiz ancak son yıllarda gerçekleştirilen modern inceleme yöntemleri sayesinde artmıştır. Özellikle “renk yıpranma haritası” olarak adlandırılan izler eserlerin orijinal renklerini yeniden tespit etmemizi sağlamaktadır. Farklı renklerle boyanan yüzeyler birbirinden farklı derecelerde yıpranır: Örneğin toprak renkleriyle (sarıdan kahverengine kadar) boyanan yüzeyler daha çabuk yıpranırken, kırmızı (zincifre), mavi (azurit, Mısır mavisi) ve yeşil (malakit) renkteki boyaların yüzeyi daha uzun süre koruduğu anlaşılmaktadır. Böylece antik dönem heykellerinin günümüze ulaşmamış olan renkleri yeniden keşfedilmiştir. Bu araştırmaların sonuçları deneme amaçlı olarak hayata geçirilmiş ve orijinal heykellerden çıkarılan alçı kalıplar, heykellerin antik dönemdeki renklerine boyanarak canlandırılmıştır.

İlk olarak Münih’te düzenlenen sergide antik dönem heykel ve mimarisinin şaşırtcı ve etkileyici renkleri 100 yılı aşkın süredir ilk kez ortaya konmuştur. İstanbul’da Vehbi Koç Vakfı’nın ana sponsorluğunda gerçekleştirilen sergide antik dönem eserlerinden bire bir kopyalanarak renklendirilmiş toplam 20 rekonstrüksiyon denemesi yer almaktadır. Bunların en önemlileri “İskender Lahdi” ve Aigina Aphaia Tapınağı alınlık figürleridir.



1887 yılında, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin kurucusu Osman Hamdi Bey tarafından antik Sayda/Sidon kentinde (Lübnan) gerçekleştirilen kazılarda ortaya çıkarılarak İstanbul’a getirilen ve üzerindeki Büyük İskender betiminden dolayı onun adıyla anılan “İskender Lahdi” şüphesiz antik dönemin en önemli eserlerinden biridir. Son derece iyi korunagelmiş boya kalıntıları lahdin eski görkemini gözümüzde canlandırmamızı sağlar. Sergi projesi kapsamında lahit ve üzerindeki boya izleri en modern fen bilimleri yöntemleriyle incelenmiş, ölçüm ve analizleri yapılmıştır. Vehbi Koç Vakfı ve Türk–Alman İşadamları Kültür Vakfı’nın değerli katkılarıyla lahdin üçboyutlu bir modeli oluşturularak renklendirilmiş ayrıca figürlü kabartmaların bilgisayar animasyonu şeklinde üç boyutlu bir modeli hazırlanmıştır.

Serginin diğer bir ağırlık noktasını oluşturan Aphaia Tapınağı alınlık figürleri ise Yunanistan’ın Aigina adasında ortaya çıkmış ve 1812 yılında Bavyera kralı I. Ludwig tarafından satın alınmıştır. Münih Glyptothek’te sergilenen eserler üzerinde boya kalıntılarının yanı sıra “renk yıpranma kabartmaları” da saptanmıştır. 1906 yılında Glyptothek’in o dönemdeki müdürü Adolf Furtwängler, tapınağın batı alınlığının renkli bir rekonstrüksiyonunu yaptırmış ancak bu kopyalar İkinci Dünya Savaşı sırasında tahrip olmuştur. Alınlık figürlerinin burada sergilenecek renkli rekonstrüksiyonları arasında Türk ziyaretçiler açısından en ilginç olanı Troia prensi Paris’in heykelidir. Bu ve orijinaline uygun olarak renklendirilmiş diğer kopyalar antik Yunan ve Roma heykel sanatlarının alışık olmadığımız, şaşırtıcı bir yönünü gözler önüne sermektedir.

21 Nisan–16 Temmuz tarihleri arasında İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde ziyaret edilebilecek olan bu sergi Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul Şubesi, Münih Devlet Eski Eserler Koleksiyonu ve Glyptothek ve Stiftung Archäologie–Arkeoloji Vakfı’nın işbirliğiyle gerçekleştirilmiştir.

Serginin, çok sayıda renkli resim içeren Türkçe hazırlanmış bir kataloğu da yayınlamıştır.

Gülay Öğretmenim .. Çok sağolun.. Ve teşekkür ederim imkan olduğunuca gösterdiğiniz o nazik ilgilerinize..   

Hale Öğretmenime teşekkürler...   

Teşekkür ediyorum Esra Öğretmenim..   

İlginize ve dikkatinize teşekkürler sevgili Nalan Öğretmenim,,,