*** Bu kaynakta önce eser hakkında bilgi verilmiş sonra da eserin bağlamsal yorumu yapılmıştır.***     

                         
               
                                      KULLANIM-SÜS EŞYASI             
             
                         ESERİN DÖNEMİ VE SANATÇISI İLE İLGİLİ BİLGİ
 
Eserin Bulunduğu Yer ve Dönemi

Eser, Prof Dr. Nimet Özgüç başkanlığında bir heyet tarafından yapılan arkeolojik kazılarda, Anadolu'nun M.Ö.II. bin başlarında Asurlu tüccarlar tarafından kurulan önemli Karumlardan yani pazaryerlerinden birisi olduğu anlaşılan Acemhöyük'te (Puruşhanda) bulunmuştur. 1962-1990 yılları arasında N.Özgüç tarafından, 1990 yılından sonra Aliye Öztan tarafından kazılar devam etmiştir.

Puruşhanda, Aksaray ilinin 13 km kuzeybatısındadır. Yeşilova kasabası içinde yer alır. 700 x 600 m ölçülerinde oval biçimli bir höyüktür. Anadolu'nun en büyük höyüklerindendir. Yerleşme Kalkolitik Çağ'dan itibaren başlamıştır. En yoğun tabaka Asur Ticaret Kolonileri Çağı'na ait tabakadır. Aynı zamanda en parlak dönemidir. Burada birçok konut yapısı ortaya çıkarılmıştır. En önemlisi Anadolu'da bu güne kadar gün ışığına çıkarılmış olan sarayların en büyüğü burada bulunmuş olup, henüz ancak 40 odası meydana çıkarılabilmiştir. Sarayın temelleri taştan, duvarları hatıllarla takviye edilmiş kerpiçtendir. Saray odalarında bulunan seramik, fildişi ve bronz eserlerle mühür baskıları Neşa, Hattuşaş ve Konya Karahöyük'te bulunmuş uygarlık eşyalarının benzerleridirler. Saray aynı zamanda Anadolu mimarlık tarihi açısından da çok önemlidir.

Anadolu'da Asur Ticaret Kolonileri Dönemi (M.Ö.2500-2000)

MÖ. II. binin başlarında (M.Ö. 2500-2000) Anadolu'da Tunç çağının orta dönemine girilmiştir. Orta Tunç çağının en belirgin özelliği Mezopotamya ile başlayan çok sıkı ve iyi örgütlenmiş ticaret ilişkileri ve bütün bunların sonucunda yazının Anadolu'ya girişidir.

Anadolu ile Mezopotamya ve Kuzey Suriye arasında Aseramik Neolitik Dönemden beri var olan ve obsidyen ticaretine dayanan sistem, maden ticaretinin artmasıyla ters yönde İşlemeye başlamıştır.

Neolitik çağın ilk evresinde İnsanoğlu ilk yerleşimleri kurmuş olmasına rağmen henüz topraktan çanak-çömlek yapma aşamasına gelememiş, ihtiyacını ahşap ve taşları oyarak biçimlendirilen kaplarla sağlamıştır. Aseramik Neolitik Dönem adı verilen bu dönemin başlıca merkezleri Çayönü, Nevala Çori, Aşıklıhöyük, Caferhöyük idi.

Tunç yapımında gerek duyulan kalay Anadolu'da az bulunduğu için Mezopotamya kalayına ihtiyaç duyulmuştur. Bu kalayı Anadolu pazarına getirme işini de Asurlu tüccarlar üstlenmişlerdir. Büyük kervanlarla Anadolu'ya gelen tüccarlar, kalayın yanı sıra parfüm, kumaş gibi malları da getirerek yerlerine altın, gümüş ve değerli taşlar götürüyorlardı. Bu ticaret karşılığında yerli beylere vergi de ödüyorlardı. Ticaret ağlarını sağlamlaştırmak amacı İle Anadolu'nun çeşitli yerlerinde Karum adı verilen ticaret merkezleri kuruyorlardı. Bunların merkezi ve en büyük olanı Kültepe'deki Kaneş Karumu'dur. Bundan başka Hattuşaş, Alişar, Acemhöyük, Karahöyük gibi yerleşim yerlerinin de aralarında bulunduğu 9 yerde daha Karumlar kurulmuştur. Asur'dan Orta Anadolu'ya uzanan vVabartum denilen küçük konaklama birimleri oluşturmuşlardı. VVabartumlar, Karumlar'dan küçük ve onların otoritesi altındadır. Kısacası Asurlular ticari ilişkileri ile bağlantılı yerler kurmuşlardır. Başkent Assur'da oturan ailelerin evlerinden başlayarak Kaniş Karum'a varan bir ticari organizasyon söz konusudur. Bu sebeplerden dolayı bu dönem Asur Ticaret Kolonileri Dönemi olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemde Anadolu irili ufaklı birçok beylik tarafından paylaşılmaktadır. Bu beyliklerden önemli bir tanesi de Puruşhanda'dır. Puruşhanda eski Asur metinlerinde Kaneş, Karum'dan sonra adından en çok söz edilen Anadolu beyliğidir. Bu dönemde yazı da ticaret kolonileriyle birlikte anlaşmalardan ticarete, evlenme belgelerinden evlat edinmeye kadar her alanda kullanılmaya başlanmıştır. Kaneş, Hattuşaş, Alişar, Karahöyük gibi yerleşmelerde yapılan kazılarda binlerce tabletlerden oluşan arşivlere rastlanmıştır. Bu tabletler pişmiş kilden olup Asur çivi yazısı ile yazılmışlardır.
Dönemin diğer büyük gelişimi çömlekçi çarkının tüm Anadolu'da yayılmasıdır. Çarkın kullanımıyla birlikte çok değişik formlarda kaplar yapılmaya başlanmıştır. Kalkolitik dönemde görülmeye başlayan insan ve hayvan şeklindeki kaplar en favori kap formlarını oluşturmaktadır. Her ne kadar Anadolu'nun eski gelenekleri sürdürülse bile Mezopotamya etkisi kap formlarına da yansımıştır. Mezopotamya'dan gelen diğer bir etki de mühürlerde görülmektedir. Artık Anadolu'nun geleneksel damga mühürlerinin yanı sıra Mezopotamya'dan gelen silindir mühürler de yaygın şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Koloni çağının sonlarında Kültepe Karumu Orta Anadolu'nun birçok yeriyle birlikte M.Ö. 1725 yıllarında bir yangınla son bulmuştur. Yerli beyler arasındaki çekişmelerden kaynaklandığı düşünülen bu olaylardan sonra Hitit Devleti belirmeye başlamıştır.

Eserin sanatçısı

Sanatçısı belli değildir. Eserin üzerinde bulunan kabartmalarda var olan çeşitli üslup özellikleri nedeniyle yapıldığı ülkeyi saptamak da zordur. Üzerindeki karmaşık üslup özellikleri nedeniyle Suriye ve Anadolu bölgelerinin kaynaştığı bir sanat ve kültür merkezi olan Kargamış'ta bir sanatçı tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir.


                               ESERİN BAĞLAMSAL YORUMU                           
                         
                     
                                                ESERDEN AYRINTI                             
• Ürün ne zaman, nerede yapılmış?
 
Ürünün kabartmalarında görülen çeşitli üslup özellikleri nedeniyle ürünün yapıldığı ülkeyi saptamak zordur. Suriyeli ve Anadolulu üsluplar nedeniyle bu bölgelerin kaynaştığı bir yerde yapıldığı tahmin edilmektedir. Suriye sınırındaki dönemin sanat ve kültür merkezlerinden Kargamış oldukça iyi bir adaydır. Yapıldığı tarih bilinmemekle birlikte Anadolu'da Asur Ticaret Kolonileri Evresi (M.Ö. 2500-2000) merkezlerinden Puruşhanda'da bulunmuştur. Dolayısıyla dönemi için Hitit öncesi veya Ön Hitit (Proto Hitit) denilebilir.
 

•   Ürün nasıl yapılmış?

Ürün, Ön Asya fildişi sanatında tunç, demir çiviler, lapis lazuli kursiarla bezenmesi ve çok kalabalık figürlerin yer aldığı kabartmaları bakımından eşsizdir. Yekpare oyulmuştur. Kabartmalarında çeşitli üslup özellikleri bulunmaktadır.

Lapis Lazuli: Doğadaki taşların arasında saf olmayan lapls lazuli, la.zurit ve diğer mavi minarelerin birleşimidir. Dünyanın en değerli taşlarından biridir. Çok eski medeniyetlerce bilinir. Bir zamanlar Mısır kralı Tutankamon'un mezarını süslerdi.

•   Ürün hangi amaçla yapılmıştır?

Bu ürün Puruşhanda'da bir sarayda bulunmuştur. Asurlu tüccarlar tarafından, buranın kralına veya beyine getirilmiş bir hediye veya vergi olabilir. Çünkü bu bir kullanım eşyasından çok özenle işlenmiş, oyulmuş, üzerinde değerli taşlar bulunan bir süs eşyasıdır. Üzerindeki kabarmalar sanki tüccar Asurluları anlatmaktadır,

•   Ürünün bugün de değeri aynı mıdır?
Ben bu ürünü ilk gördüğüm zaman, müzedeki diğer günlük kullanım eşyalarından farklı olduğunu düşünmüştüm. Ön Asya fildişi sanatında eşsiz bir eser olduğunu söylemiştik. Üzerinde çok değerli taşlar, oymalar bulunuyor. Bu gün de onu ilk gördüğümüzde müzedeki diğer eşyalara göre farklı bir yönde etkileniyoruz. Benim düşünceme göre değeri aynıdır.

• Ne gibi tarihi olaylar ürünün yapıldığı zamanı etkilemiştir?

Özellikle ticaret, yazının bulunuşu, çömlekçi çarkının bulunuşu, beyler arasındaki çekişmeler ürünün yapıldığı zamanı etkilemiştir.

• Ürün hangi öyküyü ya da simgeleri aktarmaya çalışmıştır?

Bu üründeki kabartmalarda bir çok figür yer alıyor. Hepsinin de omuzlarında birer değnek bir ucunda balık benzeri, diğer ucunda ise para kesesi benzeri tekrarlı biçimler var. En sondaki figür ise para kesesine benzer biçimi oturan bir figüre uzatıyor. Benim düşünceme göre bu bir çeşit vergi olabilir, bu figürler ticaret yapan Asurlular olabilir.

• Bu araştırma çalışması sizin düşüncelerinizi nasıl değiştirdi?

Bu araştırma, bana, gördüğüm şeyler üzerinde daha uzun düşünmeyi öğretti her şeyden önce. Bilgiye ulaşamadığım durumlarda, kendim yorum yapabilmeyi öğretti. Ayrıca var olan bilginin üzerinde de düşünmeyi öğretti. Sanat ve işlevsellik üzerine düşündürdü.

• Bu ürünü daha iyi değerlendirmek için kendinize başka ne gibi sorular sormanız gerekir?

Bilim adamlarının ürüne alt bilgi konusunda farklı görüşlere sahip olup olmadığı, eserin üzerinde, uzun süre korunabilmesi ve sunulabilmesi için, herhangi bir yöntem uygulanmış olup olmadığı, eserin bugün aynı amaçla yapılmış olan herhangi bir eserle farklı açılardan karşılaştırılması, malzeme ve tekniğin esere sanatsal boyutta kattığı özellikler sorulabilir. Ancak ürüne ait çok az sayıda bilgi bulunmaktadır. 
                     
                                                                                                    Deniz Sevimli, 2004         

Hocam sonunda gönderdiniz demek bu paylaşımı
Emeğinize sağlık
ve de +1

Sonunda gönderdim tanerbey
Teşekkürler.  
Aslında biraz çözdüm o size dediğim olayı da belgenin sayfaları nasıl eşit olur bilemedim sadece.Her bir sayfaya tıkladığımda farklı büyüklük geliyordu.Bir de böyle gönderirsem daha iyi olur diye düşündüm.

2. dönem belki işine yarayan olur.

tşklerr...

teşekkürler bağlamsal olaraktan   

paylaşım için teşekkürler