Üstün veya özel yetenekli çocukların bazıları, akademik alan başta olmak üzere pek çok alanda üstün veya özel yetenekli olurlarken bazıları ise, sadece bir alanda üstün ve özel yeteneğe sahip olabilirler. Üstün veya özel yetenekli çocuk¬lara, özel bir yaklaşımla davranılmasını gerektiren bazı ipuçları vardır. Ancak elimizdeki bu ipuçları, bir çocuğun üstün veya özel yetenekli olduğunun anlaşılma¬sı için yeterli değildir. Çünkü; bir çocuğun üstün veya özel yetenekli olduğunun anlaşılması sanıldığı kadar kolay değildir.
Çeşitli araştırmaların ortak bulgularına göre üstün veya özel yetenekli çocuk¬ların genel özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür (Çağlar 1972; “Üstün Yetenekli Çocuklar El Kitabı ”, 2004 s. 20).
1. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, doğumdan itibaren farklı bir gelişim düzeyine sahiptirler. Diğer bebeklerden daha fazla vücut ağırlığı ve boy uzun¬luğuna sahip olarak doğarlar. Bebeklik çağından itibaren doğal gereksinim¬lerini kontrol etmeyi öğrendikleri gibi, fiziksel dengelerini de diğer bebekle¬re oranla, çok daha erken ve çok daha kolay sağlayabilirler. Konuşmaya ve yürümeye erken başlamak, bu özellikteki çocukların tanılanmasında, önem¬li bir etkendir
2.   Üstün veya özel yetenekli çocukların bedensel ölçüleri, ortalamanın üzerindedir. Akranlarına oranla daha uzun boylu, daha güçlü, daha sağlıklı ve kas kont¬rolü daha güçlüdür. Ayrıca, fiziksel görünüm açısından da daha güzeldirler.
3.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, sınıfındaki diğer arkadaşlarına göre, yaşça daha küçüktürler; ancak kendilerinden yapması beklenen faaliyetlerden
daha ileri düzeyde ve daha güç çalışmaları yapabilecek yeterliktedirler.
4.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, belli bir birikimle okula başlarlar. Bunda doğuştan getirdikleri zekâ gücünün, çocuğun ailesi ile içinde yaşadığı çevre¬nin ve okul öncesi dönemdeki deneyimlerinin etkisi büyüktür.
5.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, çok küçük yaşlarda okumayı öğrendikle¬ri için kitaplara karşı ilgileri de erken başlar. Genelde, okuma-yazmayı okula başlamadan önce öğrenirler. Atlas, ansiklopedi, sözlük gibi başvuru kitapları
da ilgi alanları içine girer. Her türden ve her konudan kitap okumaktan ve çeşitli deneyler yapmaktan hoşlanırlar.
6.   Üstün veya özel yetenekli çocukların akademik başarıları tek alanda değil, bütün alanlarda görülür. Matematik, fen, sanat ve edebiyat alanlarında ise
üstün yeteneklilikte yoğunlaşma görülür.
7.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, çevreye karşı aşırı ilgi duyar ve sürekli soru sorarlar. Bunun nedeni, üstün ve özel yetenekli çocukların, kimsenin
dikkatini çekmeyen ayrıntıların üzerinde fazlaca durmaları ve bunları öğrenmek istemeleridir. Üstün veya özel yetenekli çocuklar, olayların neden¬leri ve etkileri üzerinde çalışmaktan hoşlandıkları için dikkatlerini bu yönde yoğunlaştırırlar.
8.   Üstün veya özel yetenekli çocukların çevrelerine karşı aşırı ilgi duymaları, beraberinde güçlü bir gözlem ve mantık yürütme gücüne sahip olmayı gerektirir. Bu çocuklar, aralarında ilişki yok gibi gözüken olaylar arasındaki bağlan¬tıyı çok çabuk kurarlar ve verilen ipuçlarından genelleme yaparlar.
9.   Üstün zihinsel yetenek, süreklidir. Üstün veya özel yeteneklere sahip bir çocuk, yetişkin olduğu zaman da bu özelliğini sürdürecektir.
10.   Üstün veya özel yetenekli çocukların fiziksel ve zihinsel enerjileri yüksektir; onlar, bu enerjilerini, çalışmalarında kullanmaktan haz duyarlar.
11.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, yeni karşılaştığı bir konuyu kavramakta ve konunun mantığını anlamakta gecikmez ve güçlük çekmez.
12.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, dikkatlerini bir konu üzerinde uzun süre yoğunlaştırabilirler. Bunun nedeni, üstün veya özel yetenekli çocukların, is¬teklerine ulaşmada, güçlü bir iradeye sahip olmalarıdır.
13.   Üstün veya özel yetenekli çocukların kelime hazineleri geniştir ve sahip ol¬dukları bu hazineyi, yerli yerinde kullanmayı severler.
14.   Üstün veya özel yetenekli bazı çocukların yazıları güzel değildir ve yazılı değerlendirmelerde başarılı olamadıkları gözlenmiştir. Bununla beraber, olayla¬rı farklı açılardan görüp değerlendirirler ve farklı, orijinal fikirlere sahiptirler.
15.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, sınıftaki diğer arkadaşlarına oranla, daha yüksek akademik yeteneğe sahip olmalarına rağmen, diğerlerini küçük görme, kendini beğenme gibi olumsuz davranışlar sergilemezler.
16.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, kıvrak zekâya sahip, hareketli ve sürekli yaratıcı faaliyetlerde bulunmayı seven çocuklardır. Zekâsını kullanmaya gerek görmeyeceği ve aynı şeyi tekrarlamaya dayalı motomot faaliyetlere ilgi duymayacağı için bu tür faaliyetlerde başarısı da düşer.
17.   Sosyal liderlik özelliği gelişen üstün veya özel yetenekli çocuklar, faaliyetin planlanması, grubun yönetilmesi ve faaliyet organizasyonu gibi işlerde, be¬lirgin olarak öne çıkarlar. Kendi koydukları kuralların geçerli olmasını ve bu kurallara uyulmasını isterler. Bu özellikteki çocuklar, koymuş olduğu kuralla¬ra uyulmadığı takdirde huzursuzlaşarak tepkilerini çeşitli şekillerde ortaya koyarlar.
18.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, genelde kendilerinden büyük çocuklarla ve yetişkinlerle birlikte olmaktan hoşlanırlar. Bunun nedeni, onların mükem¬mel bir düş gücüne sahip olmaları, kendilerine sorulan sorulara mantıklı ola¬rak cevap vermeleri ve tercih ettikleri oyunlarla ilgi alanlarının yaşlarının üs¬tünde olmasıdır.
19.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, diğer çocuklara oranla uykuya daha az gereksinim duyarlar. Ebeveynler, çocuktan belli saatlerde uyumasını isteyebi¬lirler; fakat çocuk, uyumaktansa, oyuncaklarıyla oynamayı veya kitaplarla il¬gilenmeyi tercih edecektir.
20.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, kendi gereksinimlerinin olduğu kadar, di¬ğer insanların gereksinimlerinin de farkındadırlar; sosyal gelişim düzeylerinin yüksek olmasından dolayı, diğer insanlarla bir arada bulunmaktan ve onla¬rın sorunlarını paylaşmaktan zevk alırlar.
21.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, diğer çocuklara oranla toplumsal dav¬ranışlara daha vâkıftırlar ve bu özellikteki çocukların duygusal hayatları sağlıklıdır.
22.   Üstün veya özel yetenekli bazı çocuklar, aile içinde ve okuldaki çevresiyle uyumlu ilişki kurabilmek için, sadece kendilerinden isteneni ve bekleneni ye¬rine getirmekle yetinirler; sahip oldukları gerçek yeteneklerini gösteremezler.
Kendilerini kısıtlayıcı yaklaşımlarında, utangaç olmaları ve belirgin olarak or¬taya çıkmayı sevmemeleri gibi özelliklerinin etkisi büyüktür.
23.   Üstün veya özel yetenekli oldukları ailesi, okul idaresi ve öğretmenleri tara¬fından fark edilmeyen çocukların çeşitli davranış bozuklukları ve uyumsuzluk sergiledikleri gözlenmiştir. Bu tür çocukların hayalci, gülünç, zarar verici ve toplum tarafından kabul görmeyen davranışlar içinde oldukları saptanmıştır.
24.   Üstün veya özel yetenekli çocukların, diğer çocuklara nazaran üstün mezi¬yetleri olmakla birlikte hemen hemen hepsinin bedensel zayıflık, kişilik ve davranış bozuklukları gibi sosyal, duygusal ve fiziksel kusurları olabilir.
25.   Üstün veya özel yetenekli çocuklar, kendilerini eleştirel gözle incelerler ve acımasızca eleştirebilirler; çünkü bu çocuklar, kendilerini çok iyi tanıdıkları gi¬bi avantaj ve dezavantaj sayılabilecek özelliklerinin de farkındadırlar.
Öğretmenlerin, çocuğun olumlu özelliklerinin olumsuz sonuçlar oluşturma¬ması için dikkat etmesi gerekenlerin başında; üstün zekâlı çocukları, sınıflarındaki parlak çocuklarla karıştırmamaları gelmektedir. Bu nedenle parlak ve üstün zekâlı öğrencileri birbirinden ayıran özelliklerin bilinmesinde yarar vardır. (Ataman,2000; “Üstün Yetenekli Çocuklar El Kitabı ”, 2004 s. 23).