İnsanlar çivi yazısından bu yana sadece yazmak (Hat) değil güzel yazmak (Hüsn-i Hat, Kaligrafi) istediler. Yazarken düz bir çizgi üstünde yazmaya, “harfleri” en-boy estetik ölçülerinde kullanmaya gayret ettiler, kalemlerini, mürekkeplerini özenerek seçtiler, yazdıklarını okuyanlar da hem içeriğinden hem de yazının güzelliğinden keyif aldılar, güzel yazı yazabilmek bir ayrıcalık, kabiliyet, eğitim göstergesi oldu. Güzel yazı yazabilenler diğerlerinden ayrıldı, onlara ayrıcalıklarını ifade etmek için Hattat adı verildi.

Hattatlar sadece düz bir çizgi üzerine yazmak yanında harflerle resim yapmaya, estetik kompozisyonlar oluşturmaya başladılar, hatta yazma eylemlerini gösteriye dönüştürdüler. Hattat ve Katip adlarıyla güzel yazı yazan ve güzel not tutan insanlara has özel meslekler doğdu. İnsanlar güzel yazı yazmayı, güzel resim yapmak ve heykel yapmak gibi ciddi bir kültür ve sanat eylemi olarak kabul etti. Bu durum insanlar sanayi devrimi, teknoloji devrimi geçirip, zamanla yarışmaya başlayana dek, asırlarca Çin’de, Japonya’da, Ortadoğu’da, Anadolu’da, Batı’da sürdü.

Şimdilerde dünya küçüldü, insana dar gelmeye başladı. Ülkeler parçalanmaya, şehir devletler türemeye başladı. Globalleşiyoruz, birleşiyoruz derken giderek bunalan insanlar ulusal, kültürel ve manevî değerlerine daha çok önem vermeye başladı, köklerini araştırmaya, diğer insanlardan kendini ayıracak atalarından gelen kültürel, sanatsal zenginliğin, mirasın arayışına girdi.

X. yüzyıldan itibaren Batı’ya yürüyen Türkler İslamiyet’i kabul etmeleri, üstelik ileriki asırlarda İslam dünyasının lideri olma konumları gereği Kur’an dili olan Arapçayı ve Arap harflerini de kullandılar fakat onu salt iletişim aracı olarak değil estetik unsurlarla bütünleştirip, dünya sanat tarihindeki yerini almasına katkıda bulundular. Selçuklular’ın ve özellikle Osmanlılar’ın hat sanatına yaptıkları katkı yalnızca geliştirmek olmadı. İlme ve dolayısıyla yazıya ve yazılanlara büyük değer veren bir kültür içinde yeni yazı çeşitleriyle hat sanatını zenginleştirdiler. Bu anlayışla sayısız eserler hat sanatının en güzel örnekleriyle oluşturulmuş, kitaplar birer mücevher gibi hazırlanmış, sayfalar, harfler altınla süslenmiş, Tezhip Sanatı ortaya çıkmış, kitapları muhafaza eden ciltçilik gelişmiş, cilt yapanlar zanaatla sanatı birleştirmiş onlar da estetik arayışlara girmişlerdir. Eşsiz kitaplar edebi içeriğiyle olduğu kadar, hattı, tasarımları, cildi ile de estetik birer eser olmuşlardır.

Güzel yazı yalnızca kitaplarda kalmamış dış ve iç mimari mekânlarda, mezar taşlarında, kitabelerde, icazetlerde, fermanlarda geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Hat sanatı genel kanının özellikle batılıların inancının tersine sadece bir dua yazısı değil aynı zamanda iletişim ve plastik sanat dalıdır.

Güzel yazı sanatı sadece bize, İslam’ı benimsemiş milletlere has ve yaşatılan bir sanat değildir, bugün Çinliler, Japonlar ve daha birçok başka ulus geçmişlerinden gelen estetik güzellikleri yaşatmaktadırlar.



Necip Yeşiltepe



[eklenti yönetici tarafından silindi]