3 DİNİ BULUŞTURAN SANATÇI
Nick Merdenyan, özel yapraklara üç büyük dinin dua ve sembollerini işliyor. Bill Gates'in evinden Beyaz Saray duvarlarına kadar birçok evi Merdenyan'ın çalışmaları süslüyor.
Nick Merdenyan, Kapalıçarşı İç Bedesten'de bulunan tarihi dükkânında Dieffenbachia ve Caladium yaprakları üzerine hat, tezhip ve üç dinin sembol ve dualarını işliyor. Oldukça zahmetli olan ve Merdenyan'dan başka temsilcisi bulunmayan sanatın kökeni yüzlerce yıl öncesine dayanıyor.
Ticaret lisesi mezunu olan Merdenyan serüvenine tesadüf sonucu başlamış. Oğlunun vaftiz töreninde kuzeninin getirdiği dieffenbachia yapraklarını kitabının arasına koyan Merdenyan, bir yıl sonra kapağı açtığında hayatına yön veren bir oluşumla karşılaştığını dile getiriyor.
Merdenyan'ın "Hoşgörü Yaprakları" adını verdiği çalışmaları Beyaz Saray'da bile bulunuyor. Dünyada çeşitli koleksiyoncuların elinde eserleri bulunan Merdenyan'ın çalışmaları Los Angeles Roslin Art Gallery, Florida A-Havva ve New York Otantik Jewellery başta olmak üzere pek çok galeride sergileniyor.
Nick Merdenyan, dieffenbachia bitkisinin özelliklerini ve sanatının inceliklerini Referans ve Turkish Daily News gazetelerine anlattı.
"Her Ermeni çocuğunun yolu Kapalıçarşı Okulu'na düşer" diyen Merdenyan'ın serüveni çocukluk yaşlarında lületaşından pipolar ve takılar üreterek başlamış.
Yapraklar Florida'dan Merdenyan, dieffenbachia serüvenin 1993 yılında başladığını söylüyor. Dieffenbachia bitkisinin bir türü olan mariananın Türkiye'deki seracılar tarafından zahmetli bulunduğu için yetiştirilmediğine değinen Merdenyan yaprakları ilk olarak Hollanda'dan ithal ettiğini söylüyor. Ekonomik nedenlerden dolayı Hollanda da üretimi durdurunca, Merdenyan'ın yolu bu kez ABD'nin Florida eyaletine düşmüş.
Yaprakları satın almadan önce Florida'ya gidip teker teker kontrolden geçirdiğini söyleyen Merdenyan, bir saksı bitkiden ancak yeni yetişen bir iki yaprağı kullanabildiğini vurguluyor. Her gidişinde ortalama 1500 adet dieffenbachia yaprağını satın aldığını belirten Merdenyan, Türkiye'ye nakil sürecinin de oldukça zahmetli olduğuna değiniyor. Her birini büyük bir titizlikle bavuluna yerleştirdiğini söyleyen Merdenyan ısı, nem ve basıncın kimi zaman yaprakların kıvrılmalarına ve çatlamalarına neden olduğunu vurguluyor. Merdanyan, her yaprağı özel bir yöntemle üçüncü hamur kâğıt arasında bir yıl süreyle kurumaya bıraktığını belirtiyor.
Beyaz Saray'da eseri varNick Merdenyan, yaprakları ABD'den Türkiye'ye getirmek için özel bir belgesi bulunduğunu, yaprakların Amerikalı yetkililer tarafından tek tek kontrol edilerek belgelendiğini belirtiyor. "Yaprakları ABD'lilerden farklı kullanıyoruz. Kullandığımız malzemelerin farklılığı kadar yaptığımız işlemler de farklı" diyen Merdenyan her çalışmadan bir adet üretiyor.
Merdenyan, tüm dinlerin hoşgörüyü simgelemesi felsefesinden yola çıktığını dile getirerek üç dinin sembollerini çalışmalarına işlediğini söylüyor. Ermenice ve Arapça harflerin estetiğine değinen Merdenyan, Budizm üzerine de çalışmalar yaptıklarını belirtiyor. Merdenyan, dieffenbachia yaprağı üzerine işlediği her metnin altına İngilizce açıklamalarını da ekliyor.
Hillary Clinton'ın 1996 yılında Türkiye ziyaretinde üç dinin sembolünün yer aldığı "Buluşma Noktası" adlı çalışmasını satın aldığını belirten Merdenyan'a yine Hillary Clinton tarafından bir de teşekkür belgesi yollanmış. NATO zirvesi sırasında Türkiye'yi ziyaret eden Laura Bush da yine benzeri bir çalışmayı Beyaz Saray'a götürmüş. Merdenyan Edward Şevardnadze ve İtalyan savcı Di Pietro'nun da kendisinden çalışmalar aldığını söylüyor. Merdenyan'ın son ziyaretçileri arasında Bill Gates var.
Fırçalar Londra'dan Mimar Sinan Üniversitesi'nden iki kişiyle çalıştıklarını belirten Merdenyan, yansıttıkları kültürlerin renk uyumunun kendileri için önem taşıdığını belirtiyor. Boyanın kalitesinin önemine değinerek, boya iyi değilse zaman içerisinde canlılığını yitireceğini söylüyor. Yaprakların oldukça hassas olduğunu dile getiren Merdenyan, her fırçayı rahatça kullanamadıklarını belirtiyor. Bu iş için Londra'dan özel olarak kedi kılı fırçalar getirten Merdenyan, yaprak üzerine uygulanan yirmi dört ayar varakları da levhalar halinde yine yurtdışından temin ettiğini söylüyor.
Altın varakın yaprağa sürülmeden önce ciddi bir işlemden geçtiğini dile getiren Merdenyan, tasarım ve işleme aşaması hariç her çalışmanın ortalama on beş güne ihtiyaç duyduğuna değiniyor. İşlemlerin tamamlanmasının ardınan etrafının tamamen kapatılarak iki cam arasına alındığına değinen Merdenyan, yaprağın uzun süre sağlıklı kalabilmesi için bu çalışmanın önemine değiniyor. Deyim yerindeyse kelebek kanadı kadar ince ve narin olan caladium yaprağı üzerinde de çalışmalar yaptığını belirten Merdenyan, yaprağın ağır bir boyayı kaldıramayacak kadar hassas olduğunu söylüyor.
Bu bir hikâye aslında, belki de masal olabilecek kadar gerçekdışı ve güzel bir hikâye. Hikâye yıllar önce evlilik hediyesi olarak gönderilen bir bitkinin yapraklarından birinin solmasıyla başlar. Sahibi, yaprağı atmaya kıyamayınca onu bir ansiklopedinin sayfaları arasında saklar. Yıllar sonra bir gün ansiklopedide bir şey ararken de ipek gibi yumuşacık bir yaprak bulur. Neredeyse çocukluğundan beri Kapalıçarşı'nın zengin kültürü içinde yaşayan Nick Merdenyan için bu yaprakla neler yapılabileceğini hayal etmek hiç de zor olmaz.
Bilirsiniz, Anadolu Selçuklu İmparatorluğu zamanından beri hükümdar saraylarının bir nakışhanesi vardır. Bu gelenek Osmanlı İmparatorluğu'nda da devam eder. Bu nakışhanelerde öğrenim amelidir ve sanata yönelik konuşmalar da kulaktan dolmadır, yani burası aynı zamanda kitabı olmayan bir okuldur. Burada her kademedeki sanatçılar ortak eserler meydana getirmişlerdir. Bazı eserlerde onların adına sadece "usta" imzayı atar. O dönemlerde yetişen usta nakkaşların eserleri günümüzde de farklı şekillerde hayat buluyor.
Bunlar içinde en hassas çalışma gerektiren de hiç kuşkusuz kurutulmuş yapraklar üzerine olanlar.
Üzerine işlenecek yapraklar uzun süredir Nick Merdenyan tarafından Yalova'daki bir seradan seçiliyor. Bu seçimdeki en önemli kriter yaprakların ölçüleri ve gelişimdeki şekilleri. Sonra yaprak, binbir özenle ve özel yöntemlerle kendi öz suyu giderilene kadar kurutuluyor. Uzun süren bu işlemin sadece "sakla ve arada bir bak" yöntemi olduğunu düşünmeyin sakın. Belki işin en önemli kısmı onlarla sohbet etmek.
Çalışma başlayacağı zaman konuya uygun yapraklar seçiliyor. Bu konular genellikle üç büyük dinden, Musevilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık'tan seçiliyor; bazen Anadolu Ermeni kültürünün zengin motifleri de sık sık kullanılıyor. Konuların içeriğinde geçmişten günümüze sevgi, barış ve hoşgörü mesajları olmasına dikkat ediliyor.
Her ne kadar "meslek sırrı" ise de, boyanın dağılmaması için yaprağın üzerine pudra serpildiğini ve zamanla rengin solmaması için de özel bir "karışım" eklendiğini öğreniyoruz. Önce kâğıt üzerinde desen çalışması yapıldığını, yaprak üzerindeki çalışmaya ise konturlar belirlenerek başlandığını gözlemliyoruz. Yazı varsa önce yazı yazılıyor, sonra desenler boyanıyor ve tekrar konturlanıyor. Fırça seçimi de çok önemli, sentetik fırça kullanmamak gerekiyor. Desen tamamlandıktan sonraki çerçeve işlemi ise sadece Nick'in kontrolünde.
Nick Merdenyan, bir yıldır birlikte çalıştığı Hülya Kalaycı ve Ebru Yalkın ile birlikte ortak bir dil yaratmış. Farklı kültürlerin desenlerini çalışmak Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Çini Sanatı Bölümü mezunu olan Hülya ve Ebru'nun titizliğini bir kat daha artırıyor. Onlar da bu işe en az Nick kadar gönül verdiklerinden her türlü zorluğa severek katlanıyorlar. Eski atölyelerini su basıp bir gün önce bitirdikleri çift tuğra desenli yaprağın bozulduğunu gördüklerinde, önce oturup ağlayıp
sonra sabaha kadar benzer bir yaprağa aynı konuyu çalışıp işlemişler örneğin... Desenler önceden belirlendiği ve standart boyalar kullanıldığı için büyük bir şans eseri aralarında üslup farkı yok. Böylece ikisi aynı yaprak üzerinde çalışabiliyorlar. Bu sanatın meraklıları arasında Hillary Clinton ve İtalyan savcı Di Pietro Christiano ile doğrudan alıcı olmasa da Şvardnadze de var. Nick Merdenyan, 1991 yılında ülkemizi ziyaret eden dönemin ABD Başkanı George Bush'un heyetine de bu servisi verdiği için büyük onur duyduğunu özellikle belirtiyor. Bir bir kaybolan geleneksel sanatlarımızın arasında yeni parlayan bu yıldız, umarız ki diğer kuşaklara sevgiyle aktarılır. Ama önce siz başlayın... Şimdi arkanıza yaslanın ve dergideki fotoğraflara tekrar bakın. Belki yakında bir gün evinizin duvarına astığınız bir yaprağa da bakmak istersiniz...
Yaprak Üstüne Hat Sanatı
Ana Sayfa
Yardım
Giriş Yap
Kayıt Ol
