Kilis

Kilis İ.Ö. 1460 yıllarında Halep krallığına bağlıydı. Hitit imparatorluk döneminin başlamasıyla Hitit etkisine girdi. M. Ö 356 da Makedonya''dan yola çıkan büyük İskender kuzey batıdan güney doğuya doğru bütün Anadolu topraklarını işgal ederek İskenderun körfezine dayanarak İskenderun''u kurup Kilis üzerinden mısıra doğru yoluna devam etmiştir.

M. Ö. 323 yılında İskender''in ölümüyle imparatorluk 3 general arasında paylaşıldığında Kilis ve çevresi Selefki''nin egemenliği altına girmiş ve 227 yıl Selefkiler devletinin egemenliği altında kalmıştır. Türklerin bölgeye gelişi 8. yy da başlar. Harun Reşit El-Mehdi döneminde Orta Asya''dan koparak islamiyeti kabul eden horasanlı oğuz boyları gruplar halinde Abbasilerin hizmetine girmeye başlarlar. Kentin bugün bulunduğu yerde Kilis adıyla gelişmesi Mısır-Türk kölemen devleti zamanında yani 1250 li yıllarda başlamıştır. Osmanlı devleti topraklarına yavuz sultan selim tarafından 23 Ağustos 1516 da Mercidabık köyü civarında yapılan ve aynı adla anılan savaş sonucunda katılan Kilis bu dönemde Halep eyaletine bağlı bir sancaktı. Kilis Mondros mütarekesiyle aralık 1918 de önce İngilizler daha sonrada Fransızlar tarafından işgal edilir. Bölgedeki Ermeniler Fransızlarla birleşerek Kilislilere zor günler yaşatırlar. Tüm yurtta seferberliğin başlamasıyla Kilis''te kurulan Kilis Kuva-i Milliyesi düşmanlarla kahramanca çarpışarak 6 aralım 1921 de kendi kurtuluşunu kendi kazanır ve Gaziantep e yardıma gider. Kilis 1927 yılında G.antep il olunca G.antep''e bağlı bir ilçe olmuştur.Ve 6 haziran 1995 tarihinde de il statüsüne kavuşmuştur.

TARİHÇE

Türklerin Anadolu'ya yerleşmelerinden önce yörenin tüm tarihsel süreçlerini yaşamış olan Kilis, Orta Tunç çağından beri önemli bir yerleşim merkezidir. Bu nedenle şehirde Canbolat Paşa Kervansarayı, Vehhab Efendi Kervansarayı, Neşet Efendi Konağı, Ahmet Bey Konağı, Şeyh Seveden Camii, Şeyh Mansur Türbesi, ibşir Paşa Çeşmesi, Eski Hamam, Şurahbil Bin Hasene Külliyesi gibi birçok tarihi eser bulunmaktadır. Akdeniz ikliminin yaşandığı Kilis'te Afrin Çayı. Sabunsuyu Deresi ile Balıksuyu Deresi ve Sinnep Çayı bulunmaktadır.

GENEL BİLGİLER

Yüzölçümü: 1.243 km²
Nüfus: İlçe 101.818 (1985)
İlçe sayısı: Kilis (merkez), Elbeyli, Musabeyli, Polateli
Yıl boyu sıcaklık ortalaması: C

ÖNEMLİ YERLER

Kilis kentinin kuzeybatısında yer alan Kuzuini (eskiden Kuzeyne) Köyü, iç ve dış kale kalıntıları, Hitit, Roma, Bizans ve Araplara ait yapı kalıntılarıyla bir açık hava müzesi görünümündedir. Kilis Ulucamisi, Akcurun Camisi, Canbolat Bey Camisi, Şeyh Camisi, Şeyhler Camisi, Hindioğlu Camisi, Çalık Camisi, Cüneyde Camisi, Kadı Camisi, Mevlevihane, Şeyh Abdullah Efendi Tekkesi, Canbolat ve Şeyh Abdullah Efendi Türbeleri, Baytaz Hanı, Hoca Hamamı, Eski Hamam, Paşa Hamamı, Çukur Hamam olarak da bilinen Hasan Bey Hamamı, Tuğlu Hamamı, Kurdağa Çeşmesi, İpşir Paşa Çeşmesi, Fellah Çeşmesi, Haffaf (Kavaf) Çeşmesi ve Küçük Çarşı Çeşmesi'dir.

Bölge ticaret yollarının en önemlilerinden bir olan ve Halep üzerinden kuzeye, Gaziantepıe ulaşan yol üzerinde olması, Kilisıin geçmiş dönemlerden beri kesintisiz iskan gördüğünü düşündürmektedir. Kilisıte; Oylum Köyü sınırları içinde yer alan Oylum Höyükıte gerçekleştirilen kazılarla, M.Ö. 4000-3500 yılları arasında, bu yörede buğday, yulaf, çavdar, fıstık, zeytin gibi tarımsal ürünlerin kullanıldığı anlaşılmıştır. Kalkolitik dönemden Roma dönemine kadar iskan gören olum Höyük, Kilisıin Önasya tarihinde önemli rol oynadığını göstermektedir. Yavuzlu, Sinnap, Belende, Polatbey, Karamelik gibi höyükler de yapılacak kazılarla, bölge tarihi hakkında daha çok bilgi elde edilebilecektir. Ayrıca Bizans ve Osmanlı dönemlerini yaşayan kentte bu dönemlerden kalma eserler günümüze kadar ulaşmıştır. İpşir Paşa Kasteli, Fellah Kasteli, Eski Hamam, Hasanbey Hamamı, Tekke Mevlevihanesi, Ulu Camii, Ravanda Kalesi kentin önemli eserleri arasındadır.

Yüzölçümü 520 kilometrekaredir 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı geçici sonuçlarına göre nüfusu 114724ı tür. Merkez ilçenin yanısıra Elbeyli, Musabeyli ve Polateli Kilisıin ilçeleridir.

İlin sınırı Suriye sınırına 10 km., sınır uzunluğu 120 Km.'dir. Resul Osman Dağı ve Kotal Dağı bölgenin önemli dağlarıdır. Afrin Çayı ve Sabun Suyu Deresi ise su kaynaklarıdır.

CANPOLAT CAMİİ (TEKKE CAMİİ)

Kilisıdeki Osmanlı eserlerinden biridir. Yapı 1545 yılında Kilis Beyi Canpolat tarafından yaptırılmıştır. Çini bezemeleri ve minaresi ile Kilis camileri arasında dikkat çekmektedir.

ULU CAMİİ

Şıhlar Mahallesiınde bulunan caminin kitabesinden 1334 yılında, Memluklular döneminde, Hacı Halil tarafından yaptırıldığı okunmaktadır. 1709 ve 1905 yıllarında onarım gören eser kesme taştan inşaa edilmiştir. Yapı, Memluk mimarisinin Kilisıteki güzel örneklerinden birisidir.

TEKKE MEVLEVİHANESİ

Tekke Mahallesiınde yer alan mevlevihanenin, 1525 yılında Abdülhamit Murteza tarafından yapıldığı bilinmektedir. Beyaz kesme taştan inşa edilen yapı, halk arasında "Ak Tekke" olarak da anılmaktadır. Semahanesi ve orta bölümü kubbelerle örtülü olan eser 1876 yılında onarım görmüştür. Halen mescit olarak kullanılmaktadır.

PAŞA HAMAMI

Tekke Mahallesiınde yer alan Paşa Hamamı, 1567 yılında Kilis Beyi Canpolat tarafından yaptırılmıştır. Kilis hamamlarının en büyüğü olan yapıda malzeme olarak renkli taş, (sarı-siyah), ak ve pembe mermer kullanılmıştır. Paşa Hamamı gerek planı gerekse bezemesi ile Kilisıdeki önemli eserler arasında yer almaktadır.

RAVANDA KALESİ

Kilisıin en önemli tarihi kalıntılarından biri olan Ravanda Kalesi, Afrin Çayıının kenarında yer almaktadır. Gerek doğulu gerekse batılı kaynaklar kalenin varlığından ilk kez Haçlı seferleri sırasında söz etmekte ve bu kale hakkında en eski tarih 11. yüzyıla ait bulunmaktadır. Kalenin içinde bu gün görülebilen ve batısında bulunan tonozlu yapı, güneydeki şapel, ortasında yer alan küçük yuvarlak kule, sarnıç ve burçlar ortaçağdan günümüze ulaşan bir köprü gibidir.

KUZEYNE

Kilisıin 7 km. kuzeybatısında yer alan bugünkü Kuzuini Köyü, antik Kuzeyne kenti üzerine kurulmuştur. Yerleşmenin Hitit, Roma, Bizans ve İslam döneminde de yerleşim gördüğü kalıntılardan anlaşılmaktadır.

KORUS-KİRİS ŞEHRİ

Kilisıin 20 km batısında yer alan Korus Şehri, Roma döneminin önemli merkezlerinden biridir. Antik kentte tiyatro, kilise kalıntıları izlenebilmektedir.

KİLİSDE EL SANATLARI

Kilisıde geleneksel el sanatları arasında kuyumculuk, bakırcılık ve yorgancılık önemli yer tutmaktadır. Semercilik, saraçlık, köşkerlik, hasırcılık, dokumacılık da İlıin diğer el sanatlarını oluşturmaktadır.

[eklenti yönetici tarafından silindi]