HALET ÇAMBEL



Ömrünün 57 yılını Karatepe’ye adayan bir bilim insanı Prof.Halet ÇAMBEL, Türkiye’nin olimpiyatlara gönderdiği ilk bayan sporcu unvanını da elinde bulunduran ÇAMBEL’in yarım asırdan uzun bir süre Osmaniye Karatepe’deki sürdürdüğü çalışmalar arkeoloji tarihinde yeni bir sayfa açıyor.

İlk kez 1946 yılında Alman Prof. Bossert ile ortaya çıkardıkları Geç Hitit dönemine ait  eserler belki de dünyanın en büyük ve örneği olmayan bir pazılın yapılışı kadar zor olan bir çabanın örneğini sergiliyor. Bu eserler şimdi Arslantaş Baraj Gölü kenarında Prof. ÇAMBEL gibi dimdik ayakta mütevazı ve gururlu bir şekilde izleyenlerini büyülüyor.

Prof. Halet ÇAMBEL, 1916 yılında Berlin’de sefir olan  büyükbabasının görevli olduğu sefarette dünyaya geldi. Babası Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesinde 1. Fırka Kumandanı  Albay Hasan Cemil ÇAMBEL. İlköğrenimini Berlin’de, orta ve liseyi İstanbul Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde okuyan Çambel, Fransa Hükümeti’nin bursu ile yüksek öğrenimini Sorbonne’de tamamladı. Lisede okurken, lisanslı olarak Beşiktaş Jimnastik Kulübü’nün ilk bayan eskrim takımının başarılı bir sporcusu olan ÇAMBEL, Sorbonne’de üniversiteye devam ederken Türk Milli Takımı’nın olimpiyatlara gönderdiği ilk bayan sporcu ünvanına da sahip oldu. 1936 Berlin Olimpiyatları’da Türkiye’yi temsil eden ÇAMBEL, dereceye girememelerini genç ve kısıtlı antrenmana bağlıyor.

İlerleyen yaşına rağmen geçmişi özlemle anan Prof. ÇAMBEL, 1939 yılında  Sabahattin EYÜPOĞLU, Melih Cevdet ANDAY, Abidin DİNO ve Bedri Rahmi EYÜPOĞLU’nun da bulunduğu bir dost ortamında sevgili eşi Nail ÇAKIRHAN’la tanışıyor. 1930 yılında Nazım HİKMET’le  Bursa Cezaevi’nde birlikte aynı koğuşta kalan Nail ÇAKIRHAN, geçen yıla kadar Halet ÇAMBEL’le Karatepe’de beraberdi. Ancak bu yıl geçirdiği bir rahatsızlık nedeniyle, Halet Hoca, yalnız çalışıyor Karatepe’de.


Burası Osmaniye’nin Kadirli ilçesi sınırları içerisinde Karatepe Milli Parkı ve Açık Hava Müzesi. 57 yıl önce yolu bile olmayan arkeolojik bölge, geçen yarım asırda Halet ÇAMBEL ve ekibi tarafından dünya sanat tarihine kazandırıldı ve şu anki şeklini aldı.

İstanbul Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu ve Eski Eserler Genel Müdürlüğü adına kazılara devam eden Prof.ÇAMBEL, 1947 yılında ülkenin de içinde bulunduğu sıkıntılar nedeniyle kendilerine tahsis edilen ödeneğin kazının ilk yıllarında bitmesi sonunda Kadirli ilçesine yeni tayin olan Kaymakam Ahmet Cevdet GEÇGİL’e giderek yardım istiyor.  Prof. ÇAMBEL, o dönemin genç idealist kaymakamı ve  kendinin yaptıklarını şöyle dile getiriyor:

“Genç Kaymakam Ahmet Cevdet Bey, iki yol önerdi. Birisi Kadirli’nin zengin ağalarından yardım istemek; ikincisi de Çocuk Esirgeme Kurumu aracılığıyla eşya piyangosu düzenlemek. Birincisini sakıncalı olduğu için kabul etmedik, ikincisini kabullendik ve tanesi birer liralık 10 bin adet piyango bileti bastırdık. Kaymakamlık ve bizler biletleri kısa sürede sattık elde edilen 10 bin liranın 5 bin lirasını -o zamanın iyi bir parası- biz aldık kalan paranın yarısı ile yoksul çocuklar giydirildi, kalan yarısı ile de Kadirli Kütüphanesi’ne 600 ciltlik bir kitaplık yapıldı.”

1950’Lİ yıllarda Köy Enstitüleri ve Halkevleri’nin olmasından dolayı yaşadığı güzellikleri anımsarken bir taraftan da ülkenin içinde bulunduğu yokluk günlerini üzüntüyle gözlerinin önüne getiren ulu çınar Halet Hoca, kazı bölgesindeki yılanlara karşı yılan serumlarını Fransızlar’dan temin ettiklerini ifade ederek, “Yılan serumlarını Fransızlar’dan, inşaatın malzemelerini çok değişik yerlerden zorla temin ediyorduk. Burası daha önceleri hiç bilinmiyordu. Biz Prof. Bossert’le Toroslar’da Hitit dönemine ait çalışmalar için gelmiştik. Bir gece Feke civarında tipiye tutulduk ve bir köyde kaldık. Köydeki çobanlar Kadırli’de Karatepe’de bir aslan başı gördüklerini söyleyince tipiden sonra buraya geldik ve burada bütün yamaç aşağı doğru tarihi eserlerle doluydu, yıllarca bunları topladık ve bir araya getirdik” diyor.

M.Ö. 8 . Y.Y.’a ait Geç Hitit Çağı’ndaki Adana Ovası Hükümdarı Asativatas’ın kuzeydeki kavimlere karşı kurmuş olduğu Ceyhan Nehri kıyısındaki sınır kalesini aslına uygun hale getirmek için 57 yıldan bu yana çalışmalarını sürdüren Prof. Halet ÇAMBEL, bölge insanına da birçok şey öğretmiş. Bir yandan yokluk ve cehaletle savaş veren ÇAMBEL, diğer yandan tarihi sorumluluğunu yerine getirmeyi hiç aksatmamış.

Yorgun olmasına ve işleri olmasına karşın, bizi kırmadan kazı alanı ve açık hava müzesini gezmemizde bize yardımcı olan Halet ÇAMBEL’in eserlere bakışını görmek de bizleri çok etkiledi. Öylesine ki, bir ananın çocuğuna bakarken gösterdiği şefkati gördük gözlerinde. Karatepe’deki açık hava müzesinin etrafını gezerken gördüğümüz yüzlerce eserin nasıl meydana getirildiğini sorduğumuzda, bunu yerden kopardığı yaprakla anlatan ÇAMBEL, sayısız parçaların yıllarca düşünülerek bu hale geldiğine dikkat çekerek “Bu parçanın başka bir şekilde diğer başka parçalarla bir araya gelmeyeceği ortada bir artı bir eksi parça var bunları bir araya getirmek için geceleri yatarken aklımıza geldiğinde karpit lambalarını yakar hemen o parçaları bir araya getirirdik” şeklinde konuşuyor.

1984 yılından bu yana kış mevsimini Karatepe’de geçiren Halet ÇAMBEL’in yaşamını ve Karatepe Açık Hava Müzesi’ni belgesel haline getiren Adana Rotary Kulübü, Halet Hoca onuruna Adana Hilton’da düzenlediği toplantıda hazırlanan belgeseli de ilk kez gösteriyor.

Onur konuğu olarak katıldığı toplantıda ömrünü adadığı Karatepe, belgeselin gösteriminin ardından kürsüye çıkan Prof. Halet ÇAMBEL, her zamanki mütevazılığıyla yapılanlara teşekkür ederek kürsüden ayrılıyor.
-
Kaynak: NTV
Not: 16-17 yaşlarındayken bu saygıdeğer kişi ile, Karatepe' de restorasyon çalışmaları sırasında yüzyüze gelip sohbet ettim... Bu arkeoloji emekçisini yakından tanıyabilme şansını bulduğum için çok mutlu ve onurluyum...